Karta pobytu dla uchodźców z Ukrainy – komu przysługuje? Jakie prawa mają uchodźcy z Ukrainy? Ostatnia aktualizacja: 3 marca 2024 r.
Ten artykuł dotyczy wyłącznie obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z wojną na Ukrainie od dnia 24 lutego 2022 r. i deklarują zamiar pozostania w Polsce. Na potrzeby niniejszego artykułu nazywamy ich „uchodźcami z Ukrainy”. Artykuł natomiast nie dotyczy osób, które posiadają kartę pobytu, status uchodźcy, ochronę uzupełniającą, zgodę na pobyt tolerowany czy pobyt ze względów humanitarnych. Nie dotyczy także osób, które złożyły albo zadeklarowały złożenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.
Legalny pobyt uchodźców z Ukrainy w Polsce i w Strefie Schengen
Uchodźca z Ukrainy ma prawo legalnie przebywać w Polsce przez okres do 30 czerwca 2024 r. Nie może on jednak wyjeżdżać z Polski na okres dłuższy niż 30 dni, gdyż utraci wówczas automatycznie prawo legalnego pobytu. Jedyny wyjątek dotyczy osób pracujących w delegacji za granicą na rzecz podmiotu prowadzącego działalność w Polsce.
Szczególna jest sytuacja uchodźców z Ukrainy będących przedszkolakami i uczniami, którzy uczą się zarówno w polskich szkołach, jak i w ukraińskich na odległość. Legalny pobyt dla nich trwał będzie bowiem do dnia 31 sierpnia 2024 r. (a 30 września 2024 r. dla maturzystów). Co istotne, rodzice lub opiekunowie ukraińskich niepełnoletnich uczniów mają legalny pobyt również do tej samej daty na zasadzie wyjątku.
Uchodźca z Ukrainy może ponadto wielokrotnie przekraczać granicę Polski bez konieczności uzyskiwania wizy. Musi jedynie posiadać dokument elektroniczny wygenerowany w aplikacji diia.pl.
Również na podstawie dokumentu elektronicznego z tej aplikacji, uchodźca z Ukrainy ma prawo przekraczać granicę zewnętrzną UE. Może także przebywać w Strefie Schengen (poza Polską) przez 90 dni w ciągu każdego 180-dniowego okresu.
Czy uchodźca z Ukrainy może uzyskać kartę pobytu?
Od 1 kwietnia 2023 r. uchodźcy z Ukrainy mogą uzyskać decyzję o zezwoleniu na pobyt czasowy tylko w trzech sytuacjach:
- zezwolenie na pobyt czasowy i pracę,
- zezwolenie na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (tzw. Niebieska Karta UE),
- zezwolenie na pobyt czasowy w celu prowadzenia działalności gospodarczej.
W pozostałych przypadkach (np. niepracujący, emeryci) uchodźcy z Ukrainy co prawda mogą złożyć wniosek, jednak otrzymają postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania.
Urzędnicy zapowiadają otwarcie możliwości uzyskania karty pobytu jeszcze przed 30 czerwca 2024 r., jednak wymaga to zmiany ustawy. Na chwilę obecną nie wiadomo, kiedy nastąpi możliwość uzyskania karty pobytu dla wszystkich uchodźców z Ukrainy. Jeżeli nastąpi „odblokowanie” możliwości uzyskania karty pobytu dla wszystkich, poinformujemy o tym w niniejszym artykule.
Uchodźca z Ukrainy może wnioskować o zezwolenie na pobyt na normalnych zasadach, jak każdy cudzoziemiec. Istnieje jednak istotne ułatwienie w uzyskaniu zezwolenia na pobyt czasowy.
Jeżeli uchodźca z Ukrainy nie spełni wymogów uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na deklarowany cel pobytu, otrzyma mimo to zezwolenie na pobyt czasowy na okres 1 roku. Na tej podstawie ma być wydawana karta pobytu dla uchodźców z Ukrainy.
Należy mieć jednak na uwadze, że ta specjalna podstawa będzie obowiązywała tylko do 30 czerwca 2024 r. Zarazem przewidziano, że uchodźcy z Ukrainy nie będą mogli skutecznie skarżyć bezczynności wojewodów albo przewlekłości postępowania do tej właśnie daty. Obecnie zaś postępowania o zezwolenie na pobyt czasowy trwają bardzo długo ze względu na niewydolność urzędów wojewódzkich. Przewidywalnie, w najbardziej „obłożonych” urzędach jedynie mały odsetek złożonych obecnie wniosków ma szanse na rozpatrzenie przed 30 czerwca 2024 r.
Jak będzie to wyglądało w praktyce, przekonają się uchodźcy z Ukrainy na własnej skórze. Prawdopodobnie jednak trzeba się liczyć z tym, że będzie konieczna kolejna zmiana ustawy w związku ze zbliżaniem się daty 30 czerwca 2024 r. i brakiem wydanych jeszcze kart pobytu dla uchodźców z Ukrainy. Trzeba również zakładać, że liczba wniosków o to zezwolenie będzie znaczna, co dodatkowo pogorszy terminowość załatwiania spraw cudzoziemców.
Czy uchodźca z Ukrainy może pracować w Polsce?
Uchodźca z Ukrainy może pracować w Polsce. Warunkiem jest powiadomienie właściwego powiatowego urzędu pracy w terminie 14 dni od podjęcia pracy. Powiadomienia dokonuje podmiot powierzający pracę przez stronę praca.gov.pl.
Fakt zatrudnienia może być podstawą do ubiegania się o zezwolenie na pobyt czasowy i pracę.
Czy uchodźca z Ukrainy może prowadzić działalność gospodarczą w Polsce?
Uchodźca z Ukrainy może prowadzić działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele Polski. Warunkiem jest uzyskanie numeru PESEL.
W przypadku utraty uprawnień wynikających ze specustawy, jednoosobowa działalność gospodarcza podlega wykreśleniu z CEIDG.
Na podstawie prowadzonej działalności gospodarczej uchodźca z Ukrainy może wnosić o zezwolenie na pobyt czasowy. Wyjątkowo do dnia 30 czerwca 2024 r. nie musi spełniać kryteriów dochodowych dla przedsiębiorstw określonych w ustawie o cudzoziemcach.
Na jakiej innej podstawie będzie wydana karta pobytu dla uchodźców z Ukrainy?
Karta pobytu dla uchodźców z Ukrainy może być wydana na podstawach takich samych, jak dla wszystkich cudzoziemców. Oczywiście warunkiem będzie nowelizacja ustawy i „odblokowanie” możliwości uzyskania karty pobytu przez wszystkich uchodźców z Ukrainy. O tym poinformujemy Was w tym artykule. Jeżeli, zgodnie z zapowiedziami, nastąpi to przed 30 czerwca 2024 r., w szczególności podstawą zezwolenia na pobyt czasowy mogą być:
- wykonywanie pracy,
- zamiar połączenia się z rodziną, przebywanie z rodziną,
- nauka w szkole albo na studiach,
- bycie członkiem rodziny obywatela RP albo cudzoziemca o uregulowanej sytuacji pobytowej.
Należy przy tym pamiętać, że katalog przesłanek uzasadniających udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy jest otwarty. Możliwe jest wydanie zezwolenia na pobyt czasowy ze względu na tzw. „inne okoliczności”. Ta podstawa będzie zapewne szeroko wykorzystywana przez uchodźców z Ukrainy.
W dobrej sytuacji będą także osoby, które mają polskie pochodzenie i będą w stanie to udokumentować. Polskie pochodzenie wykazuje się, gdy co najmniej jedno z rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej. Trzeba też wykazać swój „związek z polskością”.
Ile trwa uzyskiwanie karty pobytu?
Należy przygotować się na co najmniej kilkumiesięczne oczekiwanie na wydanie karty pobytu. W niektórych przypadkach karty te uchodźcy otrzymają nawet rok albo i dłużej po złożeniu wniosku.
Ile kosztuje karta pobytu dla uchodźców z Ukrainy?
Uchodźców z Ukrainy uznaje się za osoby korzystające z ochrony czasowej. Zarazem ustawa o opłacie skarbowej przewiduje zwolnienie od opłaty skarbowej za zezwolenie udzielane cudzoziemcowi korzystającemu z ochrony czasowej. Wydanie decyzji nie powinno zatem podlegać opłacie skarbowej.
Za wydanie karty pobytu obowiązuje natomiast opłata 100 zł.
Karta pobytu dla uchodźców z Ukrainy – pomoc prawna
Kancelaria oferuje pomoc prawną wszystkim uchodźcom z Ukrainy, którzy chcą wnosić o zezwolenie na pobyt czasowy albo w inny sposób uregulować swoją sytuację prawną. Uchodźcom z Ukrainy proponujemy ponadto preferencyjne wynagrodzenie kancelarii. Wysokość wynagrodzenia zależy od indywidualnej sytuacji każdej osoby wnioskującej, przy ocenie konkretnych okoliczności każdej sprawy.